Tộc trưởng của dòng họ Ma cho rằng dòng họ mình là lâu đời nhất Việt Nam, đã có từ thời vua Hùng. Nổi bật trong dòng họ là Ma Tộc Thần Tướng – Ma Xuân Trường.
Dòng họ Ma đã có 79 đời
Hiện nay tại Việt Nam, duy nhất dòng họ Ma là còn lưu giữ được Ngọc Phả chứng minh cho việc cụ tổ của của dòng tộc mình này được sinh ra từ thời vua Hùng Vương, có công giúp dựng nước và giữ nước.
Ông Bảo năm nay đã ngoài 70 tuổi đã chia sẻ về cuốn gia phả trong dòng họ kéo dài hàng nghìn năm. Trong dòng tộc, ông là tộc trưởng đời thứ 77. Cháu đích tôn của ông Bảo là người trẻ nhất trong gia phả có tên Ma Tân Thành, năm nay 7 tuổi, thuộc về đời thứ 79.
Cụ tổ của Ma Khê là một trong những vị tướng quốc nổi tiếng thời đại Hùng Duệ Vương. Tuy nhiên, những dòng họ còn lại chưa tìm thấy ngọc phả của mình vì vậy dòng họ Ma vẫn được ghi nhận là dòng họ lâu đời nhất Việt Nam cho đến thời điểm hiện tại.
“Trong mười tám chi họ Hùng tồn tại ở Việt Nam với gần chín mươi đời vua thì cụ tổ Ma Khê của dòng họ là con Hùng Nghị Vương thứ ba năm 354 trước Công nguyên, thuộc đời Hùng Vương thứ 17. Họ Ma là người dân tộc Tày, định cư chủ yếu ở vùng núi Đọi, ven sông Thao, nay thuộc đất Cẩm Khê, Phú Thọ. Cụ tổ Ma Khê là người tài đức song toàn, từ nhỏ đã bộc lộ nhiều khả năng xuất chúng. Năm 18 tuổi, ông đã thay cha giữ chức tộc trưởng đứng đầu bộ tộc Tày núi Đọi. Đến đời Hùng Vương thứ 18, gặp lúc trong nước có giặc, ông đã mang dân binh Ma tộc về giúp vua Hùng đánh giặc, lập nên nhiều chiến công lớn, được Hùng Duệ Vương yêu mến và phong chức Đại tướng quân. Sau đó, ông được giao nhiệm vụ trấn thủ đất Phong Châu, đóng quân ở ngã ba sông Bạch Hạc. Với nhiều công lao to lớn, Ma Khê được Hùng Duệ Vương thứ hai phong cho đến chức Phụ Quốc Ma Vương Đại Thần, Đại Tướng Quân và triệu về triều đình giúp vua trị nước an dân.
Nhân dân bộ tộc núi Đọi rất tự hào về ông và dần dần người ta tự đổi tên vùng đất mình sống thành đất Ma Khê. Bất cứ ai, đi đến đâu chỉ cần nói là người vùng Ma Khê thì thiên hạ cúi đầu nể phục. Trải qua hàng nghìn năm, vùng đất này được mở rộng và thành tên Ma Khê. Đến thời đất nước chia nhiều quận huyện thì gọi là huyện Ma Khê, có triều đại đổi thành huyện Hoa Khê, và cuối cùng là cái tên Cẩm Khê như ngày nay”. Ông Bảo chia sẻ.
Dòng họ Ma là dòng họ duy nhất còn giữ ngọc phả từ thời Hùng Vương
Cụ Ma Văn Thực (1917-2004), thân sinh của ông Bảo. Ông vừa theo cả Hán học và Tây học, vì vậy ông được cha giao cho giữ tộc phả, lo việc cúng tế giỗ chạp tổ tiên hàng năm.
Ông Ma Ngọc Bảo chia sẻ: “Thời chiến tranh, các bản gốc của gia phả bị hủy hoại hoặc thất lạc. Nhưng cha tôi đã kịp chuyển thành chữ quốc ngữ” . Sau này ông Bảo sao ra nhiều bản để gửi cho các chi nhánh dòng họ Ma ở Phú Thọ, Yên Bái, Tuyên Quang… Có rất nhiều điều mang tính truyền thuyết xung quanh cuốn gia phả dòng họ này, nhưng có những dấu tích vẫn nằm trong dư địa chí miền trung du Phú Thọ.
Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Phú Thọ, Nguyễn Hữu Nhàn cho biết: “Truyền thuyết về dòng họ Ma gắn liền với thời Hùng Vương thứ 18, đồng thời cũng gắn liền với những ngôi đền thờ, tên núi, tên sông nay vẫn còn tại tỉnh Phú Thọ. Đó là đền Kim Giao thờ ông Ma Khê, tại xã Văn Khúc, huyện Cẩm Khê. Tương truyền bộ tộc người Tày họ Ma dưới chân núi Đọi Đèn ở đây đã triệu tập binh mã giúp Hùng Vương đánh thắng giặc, giữ yên bờ cõi cho nước Văn Lang”.
Ngọc Phả dòng họ Ma đã kể lại rằng, họ Ma lui về ở ẩn và làm ruộng từ sau đời cụ tổ Ma Khê. Mãi sau này, một người con trong tộc có tên Ma Xuân Trường (930-966) được ghi nhận vào sử sách nước nhà. Đó chính là thời kì nhà Ngô tan rã, đất nước rơi vào loạn 12 sứ quân. Ma Xuân Trường lúc đó dưới chướng một vị trướng là Kiểu Thuận.
Trong cuộc chiến, Kiều Thuận bị thương, được Ma Xuân Trường giải cứu. Sau đó Ma Xuân Trường đưa cả họ tộc chạy lên Tuần Quán, Yên Bái và qua đời khi ở tuổi 36 tuổi. Hiện nơi đây vẫn để miếu thờ ông.
Truyền thuyết khuyết sử
Những câu chuyện xoay quanh dòng họ này gọi là “truyền thuyết khuyết sử”, nhưng vô cùng thiêng liêng, là niềm tự hào của con cháu trong dòng họ đến ngày nay.
Hiện tại những người họ Ma vẫn rất đông, ông Bảo cho biết: “Vì dòng họ Ma rất đông, sinh sống ở khắp nơi nên năm 1902 các cụ đã họp lại, chia nhỏ thành ba nhóm cho tiện bề sinh hoạt cúng tế tổ tiên. Nhóm trưởng giữ ngọc phả của dòng họ, nhóm thứ hai giữ thanh đao thờ, còn nhóm thứ ba giữ ngựa gỗ thờ của tổ”.
Tuy nhiên, có nhiều thành viên trong dòng họ đã thay đổi họ của mình với lý do như ông Bảo bộc bạch rằng: “Hiện nay, tồn tại một sự việc đáng buồn, đó là: Nhiều người thuộc dòng họ Ma, nhưng do các cụ sinh sống trước đây hiểu biết còn hạn chế đã nghĩ rằng họ Ma là xấu, là xui xẻo nên đã đổi thành họ Mai…
Tuy nhiên, lịch sử một dòng họ vẫn còn đầy đủ ngọc phả chứng nhận đã có từ thời Hùng Vương là một niềm tự hào. Mỗi người dòng họ Ma trên đất nước Việt Nam hãy đừng quay lưng với chính niềm tự hào của mình”.