Gia phả hoàn chỉnh

Để hoàn thành cho dòng họ một bộ gia phả hoàn chỉnh, quý vị nên nghiên cứu và tìm hiểu kỹ hơn các định nghĩa, thông tin về gia phả. Những thông tin này chúng tôi có đầy đủ tại mục thư viện.

Các bước tiến hành:

1. Thu thập thông tin
2. Soạn phả ký
3. Lập phả hệ
4. Vẽ phả đồ
5. Soạn Ngoại phả
6. Soạn Phụ khảo
7. Đóng thành sách/In/Đóng khung Phả đồ

---

Thu thập thông tin

• Sưu tầm tài liệu bắt đầu bằng một chuyến đi điền dã. Đây là công việc khá vất vả. Quý vị phải đi xa, đi nhiều nơi trong dòng họ để hỏi, phỏng vấn và lấy thông tin trong các bậc lão thành hoặc người am hiểu trong họ về tiểu sử ông bà tổ, về nhà thờ tổ; khảo sát mồ mả, tìm hiểu di chúc, giấy tờ đất đai hương hỏa; quan sát địa lý xóm ấp, đình chùa, miếu mạo…
• Trong quá trình phỏng vấn, tìm hiểu các thông tin cội nguồn cần phải khéo léo, với hình thức linh hoạt vì hỏi không khéo người ta không nói. Hoặc hỏi dồn dập người lớn tuổi bối rối quên mất. Có khi phải đi lại nhiều lần, vì không gặp đối tượng. Nói chung là phải kiên trì.
• Sau chuyến đi điền dã, quý vị phải vào kho lưu trữ quốc gia, thư viên hoặc sở địa chính, tư pháp, công an… để có thêm tư liệu về đất đai, nhân thân, di chúc, hộ tịch của dòng họ mình.

Soạn phả ký

Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ thông tin, ta bắt đầu lập dàn bài cho bộ gia phả.

• Đặt tựa và viết lời tựa: Không nên đặt tựa chữ Hán-Việt. Cũng đừng đặt tên như “Võ tộc thế phả”. Tựa của quyển gia phả gồm hai phần chính: phần trên là tên dòng họ ta đang dựng, phần dưới là địa danh hành chính đương thời, ghi kỷ từ ấp hoặc thôn, xã, huyện và tỉnh hoặc thành phố. Ví dụ:

GIA PHẢ HỌ NGUYỄN

Ấp 1, xã Phước Vĩnh An, huyện Củ Chi
Tp. Hồ Chí Minh

Với tựa trên, người tìm sẽ dễ dàng, không lầm lẫn. Những tên xóm thôn trong quá trình lịch sử đã qua thì sẽ đưa vào phần phả ký. 

• Lời nói đầu: Phần nhiều do dòng họ viết hoặc quý vị viết theo sự ủy nhiệm của dòng họ. Bắt đầu nêu mục đích, nguyên nhân, lý do quý vị làm phả; tiếp theo nêu diễn tiến quá trình thực hiện, cùng ai làm, làm và đạt kết quả các phần theo bố cục ra sao. Nêu ưu khuyết, kêu gọi lớp hậu duệ bổ cập. Lời cảm ơn, ngày tháng viết, và tên họ những người chủ trì. Câu văn cần súc tích, ngắn gọn.
• Phả ký:
  1. Tổ phụ và tổ quán:
     • Vị tổ đầu tiên: tiểu sử vị Tổ, lai lịch, hành trạng (Nếu có gia phả cổ thì địch ra chữ Quốc ngữ rồi ghi vào) – Bà tổ: tiểu sử của bà.
     • Tổ quán: Ở đây ta viết về địa lý lịch sử xóm ấp, nơi vị tổ đầu tiên tới khai cơ lập nghiệp, trước tiên nêu tên gọi các giai đoạn lịch sử, ranh giới hành chánh, địa lý sông ngòi, đường sá, chợ, đình chùa. Các dòng họ sống cộng cư. Địa điểm dòng họ mình đang sống, nhà thờ họ, khu mộ.
     • Vẽ bản đồ xóm ấp.
     • Các thế hệ: Theo qui luật hôn nhân, ông tổ sinh ra các chi, phái, hệ số lượng là bao nhiêu, đến nay là mấy đời, tổng số con cháu, hậu duệ, đã cưới, gả với bao nhiêu họ khác.
     • Truyền thống lao động, sản xuất: xác định nghề nghiệp chính như nghề nông chẳng hạn: ai, đời nào có tay nghề truyền thống, mô tả chúng; ai kinh doanh buôn bán, ai viên chức.
     • Truyền thống văn hóa: Tín ngưỡng tôn giáo, truyền thống thờ cúng ông bà, chăm lo tạo phúc đức cho con cháu, lo mồ mả, nhà thờ họ, gia phả.
     • Truyền thống yêu nước: bám đất giữ làng, đi bộ đội, hoạt động cách mạng, các cá nhân tiêu biểu.
     • Truyền thống xây dựng tổ ấm gia đình.
  2. Đặc điểm tính chất dòng họ và phương hướng xây dựng dòng họ văn hóa:
     • Nêu khái quát những ưu điểm của dòng họ về sản xuất, về văn hóa, về lòng yêu nước và đề ra những điều cơ bản để xây dựng gia đình văn hóa ngày nay.

Lập phả hệ

• Dòng đầu ghi Đời thứ… Con của Ông… và Bà…
• Khung họ tên: Khung gồm tên chồng và vợ 1, vợ 2… Ghi họ tên, dòng tiếp theo ghi năm sinh – năm mất theo âm lịch, dòng tiếp ghi ngày giỗ, dòng cuối ghi mộ chôn.
• Ghi tiều sử hai vị.
• Ghi các con theo thứ tự con trưởng, thứ hai, ba đến hết. Chú ý cách ghi ngang hay ghi dọc phải nhất quán từ đầu.

Vẽ phả đồ

Vẽ phả đồ từng chi và tổng phả đồ theo hướng dẫn giản đơn

Soạn Ngoại phả

• Mô tả các lễ cúng chính và văn khấn.
• Mô tả nhà thà thờ họ và Hội đồng gia tộc, nếu có.
• Mô tả các khu mộ: ghi vị trí và tên người theo mộ bia.
• Danh sách người có học vị.
• Biểu ghi quan hệ cưới gả.
• Danh sách ngày giỗ.
• Tiểu sử nhân vật tiêu biểu.

Soạn Phụ khảo

• Địa chí xóm ấp.
• Đình làng.
• Ngành nghề truyền thống.

Đóng thành sách/In/Đóng khung Phả đồ

Trên thị trường hiện nay có bán rất nhiều cuốn mẫu gia phả đã dựng sẵn các phần chương mục như hướng dẫn trên, gia đình chỉ cần mua về rồi tự điền thông tin tương ứng vào.

Tuy vậy việc đó chỉ nên thực hiện ở giai đoạn thử nghiệm, bởi sẽ khó chỉnh sửa nếu lỡ ghi sai, không thống nhất được chữ viết từ đầu tới cuối, không thể in sao thành nhiều bản tương đồng nhau…

Do đó cách tối ưu nhất và tốt nhất đối với công sức bỏ ra là hãy biên soạn qua các chương trình soạn thảo văn bản, sau đó tìm một đối tác cung cấp in ấn chuyên nghiệp để in ra, đóng thành sách, đóng bìa… giúp gia đình.

Việc này có thể tốn chi phí tuy nhiên lại mang lại giá trị lưu giữ cao, càng khiến cho những người trong gia tộc được sở hữu cuốn gia phả trân quý hơn.

Tới đây là kết thúc phần hướng dẫn lập gia phả đầy đủ. Để có thể hình dung rõ hơn về cuốn gia phả hoàn chỉnh, quý vị có thể xem thêm Cuốn gia phả mẫu mà chúng tôi đã biên tập lại tại đây.

Xin trân trọng cảm ơn!